7.3.3 ΑΡΧΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΩΝ

A. Γενικές αρχές για την επιλογή μηχανημάτων

1. Το μηχάνημα θα είναι σχεδιασμένο και κατασκευασμένο έτσι ώστε να είναι αδύνατο να πλησιάσει κανείς το σημείο λειτουργίας ή άλλο επικίνδυνο σημείο του μηχανήματος.

2. Το μηχάνημα θα έχει στρογγυλεμένες τις γωνίες και τις ακμές.

3. Το χειριστήριο θα μπορεί να τοποθετηθεί έτσι ώστε ο χειριστής να μην μπορεί να ξεκινήσει το μηχάνημα όσο είναι επικίνδυνα κοντά στο σημείο λειτουργίας η σε άλλο επικίνδυνο σημείο.

4. Ο πίνακας χειρισμού θα τοποθετείται έτσι ώστε ο χειριστής να μην εκτείνεται υπερβολικά η ενοχλητικά και να μην μετακινείται για να το χειριστεί.

5. Οι μηχανισμοί μετάδοσης της κίνησης να είναι ενσωματωμένοι στο πλαίσιο του μηχανήματος.

6. Το μηχάνημα να έχει ενσωματωμένους μηχανισμούς προστασίας από υπερφορτίσεις.

7. Να έχει ένα μόνο σημείο λιπάνσεως και μηχανικό σύστημα λιπάνσεως των εξαρτημάτων του.

8. Να δέχεται σύστημα αυτόματης τροφοδοσίας και απομάκρυνσης των κατεργασμένων και άχρηστων υλικών.

9. Να έχουν προνοηθεί μηχανισμοί ενδοασφαλείας, ώστε το μηχάνημα να μην ξεκινά ενώ τροφοδοτείται ή γίνονται εργασίες παραλαβής ετοίμων ή απομάκρυνσης αχρήστων η εκτελούνται κάποιες άλλες εργασίες σε αυτό.

10. Να έχει σύστημα που να εξασφαλίζει ότι κανένα μέρος του μηχανήματος δεν θα κινηθεί εφ' όσον τηρηθεί προδιαγραμμένη από τον κατασκευαστή διαδικασία. Αυτό είναι απαραίτητο για την ασφάλεια των εργασιών συντηρήσεως.

11. Να έχουν προνοηθεί ασφαλείς εξέδρες και σκάλες ενσωματωμένες στο μηχάνημα για όλες τις εργασίες επιθεωρήσεων και συντηρήσεων.

12. Να έχουν σχεδιαστεί τα τμήματά του, έτσι ώστε να απομακρύνονται και να μετακινούνται εύκολα ώστε να διευκολύνονται οι εργασίες συντήρησης.

13. Να έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να εκπέμπει θόρυβο όσο το δυνατόν χαμηλότερης στάθμης.

14. Ο διακόπτης λειτουργίας και το ποδόπληκτρο θα πρέπει να είναι σχεδιασμένοι και κατασκευασμένοι κατά τρόπο που να αποκλείει τυχαία ενεργοποίησή τους.

15. Ο διακόπτης λειτουργίας θα είναι διαφορετικός και σε άλλη θέση από τα μπουτόν κινήσης βήμα-βήμα.

16. Οι διακόπτες στάσης κινδύνου θα πρέπει να είναι έτσι σχεδιασμένοι, ώστε να ενεργοποιούνται εύκολα και αμέσως από τον χειριστή σε κάθε περίπτωση κινδύνου και αν είναι δυνατόν να ενεργοποιούνται με τις αναμενόμενες ανακλαστικές κινήσεις του.

17. Αν στο μηχάνημα αναπτύσσεται κατά τη λειτουργία του υψηλή θερμοκρασία, θα πρέπει να έχει σχεδιαστεί και κατασκευαστεί έτσι ώστε να περιορίζεται κατά το δυνατόν η έκθεση του χειριστή στην ακτινοβολούμενη θερμότητα.

18. Τα νέα μηχανήματα πρέπει να είναι συμβατά με τα χρησιμοποιούμενα και με τους κανόνες ασφαλείας που ακολουθούν οι εργαζόμενοι στην επιχείρηση.

B. Γενικές αρχές για την διευθέτηση, την εγκατάσταση και τη χρήση των μηχανημάτων.

1. Γύρω από τα μηχανήματα πρέπει να διατίθεται επαρκής ελεύθερος χώρος για εύκολη και ανεμπόδιστη τροφοδοσία υλικών, απόληψη προϊόντων και αχρήστων, ρύθμιση, συντήρηση, επισκευή. Ο χώρος αυτός πρέπει να επισημαίνεται όπως ο χώρος των πτερύγων των περιοχών αποθήκευσης.

2. Τα μηχανήματα πρέπει να τοποθετούνται και να διευθετούνται κατά τρόπο που να διευκολύνει και να συντομεύει την παραγωγική διαδικασία. Πρέπει να αποφεύγονται διασταυρούμενες ή αντιθέτου φοράς ροές.

3. Τα μηχανήματα πρέπει να τοποθετούνται, έτσι ώστε ο χειριστής να μην εκτίθεται κοντά σε διαδρόμους κυκλοφορίας. Σε αντίθετη περίπτωση πρέπει να τοποθετείται ισχυρό μεταλλικό κιγκλίδωμα για την προστασία του χειριστή.

4. Τα μηχανήματα και οι χώροι κυκλοφορίας πρέπει να διευθετούνται έτσι ώστε να μην υπέρχουν άνθρωποι ή μηχανήματα εκεί όπου υπάρχει κίνδυνος να εκτοξευθούν υλικά από άλλα μηχανήματα.

5. Πρέπει να διατίθενται πάγκοι, βαλιτσάκια, τροχήλατα ντουλαπάκια για εργαλεία και εξαρτήματα.

6. Πρέπει να υπάρχουν δοχεία για τη συγκέντρωση των άχρηστων υλικών. Δεν επιτρέπεται να συγκεντρώνονται τα άχρηστα υλικά στα δάπεδα εργασίας. Τα δοχεία πρέπει να αδειάζονται μόλις γεμίσουν.

7. Οταν χρειάζονται καθίσματα, αυτά πρέπει να είναι σωστά σχεδιασμένα. Η χρησιμοποίηση πρόχειρων κατασκευών σαν καθίσματα είναι ιδιαίτερα επιβλαβής και επικίνδυνη.

8. Πρέπει να υπάρχει επαρκής και σωστός φωτισμός. Οι σκιές, το θάμπωμα ( άμεσο ή από ανάκλαση ), οι μεγάλες αντιθέσεις φωτεινότητας πρέπει να αποφεύγονται.

9. Εφ' όσον κατά τη λειτουργία των μηχανημάτων δημιουργούνται τοξικοί παράγοντες, σκόνη ή χνούδι, θα εγκαθίστανται τοπικά συστήματα απαγωγής των ουσιών αυτών. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να εξασφαλίζεται επάρκεια αναπνεύσιμου αέρα. Αν ο φυσικός αερισμός δεν επαρκεί, θα συμπληρώνεται με τεχνητό.

10. Ολη η εγκατάσταση πρέπει να σχεδιάζεται και να εκτελείται, έτσι ώστε να μην εκτίθεται ( όσο είναι δυνατόν ) ο εργαζόμενος σε ακτινοβολούμενη θερμότητα, σε πολύ υψηλές ή σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες.

11. Τα μηχανήματα πρέπει να εδράζονται κατά τρόπο που να ελαχιστοποιεί τη δημιουργία και τη μετάδοση δονήσεων . Το δάπεδο στο οποίο εδράζονται πρέπει να αντέχει το στατικό και δυναμικό φορτίο που δημιουργεί η χρήση των μηχανημάτων.

12. Τα μηχανήματα πρέπει να τροφοδοτούνται μέσω ειδικού διακόπτη ( αυτόματου στην περίπτωση ηλεκτροκινούμενου μηχανήματος ) που θα αποκλείει την επαναλειτουργία τους μετά από διακοπή και αποκατάσταση της παροχής ισχύος.

13. Οπου είναι δυνατόν θα πρέπει να εγκαθίστανται συστήματα αυτόματης η ημιαυτόματης τροφοδοσίας.

14. Σε κάθε χώρο εργασίας ο αριθμός και η διευθέτηση των μηχανημάτων, το μέγεθος των εγκαταστάσεων, οι ποσότητες των υλικών, ετοίμων προιόντων και αχρήστων, που εξαρτώνται άλλωστε από τον αριθμό των μηχανημάτων, πρέπει να συμβάλλουν στο να δημιουργείται αίσθηση άνεσης χώρου, όσο είναι δυνατόν.

15. Η εγκατάσταση οποιουδήποτε μηχανήματος πρέπει να ελεγχθεί από εξουσιοδοτημένο εκπρόσωπο του εργοδότη πρίν επιτραπεί στους εργαζόμενους να εργασθούν. Κατά τον έλεγχο αυτό πρέπει να μελετιούνται και ενδεχόμενες μετατροπές ασφαλείας.

16. Ο χειρισμός, η ρύθμιση, η συντήρηση και η επισκευή μηχανημάτων πρέπει να πραγματοποιείται από έμπειρα και εκπαιδευμένα άτομα ή από εκπαιδευόμενους κάτω από στενή επίβλεψη.

17. Πρέπει να απαγορεύονται οι συντμήσεις χρόνου και οι αλλαγές διαδικασιών. Πρέπει να τηρούνται πάντα οι καθορισμένοι τρόποι εργασίας, οι οποίοι πρέπει να έχουν μελετηθεί ιδιαίτερα σ' ότι αφορά την ασφάλεια εκτέλεσης της εργασίας.

Γ. Προφύλαξη από τα κινούμενα μέρη των μηχανημάτων

Η προφύλαξη πρέπει να επεκτείνεται πέρα από το σημείο λειτουργίας, τα σημεία κοπής και τα περιστρεφόμενα μέρη, στα εκτινασσόμενα ρινίσματα και στους σπινθήρες. Οι κανονισμοί αναφέρουν σαφώς, ότι τα κινούμενα στοιχεία των μηχανημάτων δεν πρέπει να είναι προσιτά η πρέπει να αποκλείεται τυχαία επαφή μαζί τους και ακόμη ότι αν κατά τη λειτουργία των μηχανών, των συσκευών και εργαλείων είναι δυνατόν να εκσφενδονισθούν στοιχεία ή τεμάχιά τους ή υποπαράγωγα της λειτουργίας τους ( ρινίσματα,σκόνη η άλλα ) και στο μέτρο που δημιουργούνται κίνδυνοι για τους εργαζόμενους, πρέπει να λαμβάνονται ιδιαίτερα προστατευτικά μέτρα, όπως προστατευτικές καλύπτρες, εγκαταστάσεις αναρρόφησης και άλλα. Η προφύλαξη από επαφή με τα κινούμενα μέρη έχει τις εξαιρέσεις της. Γίνεται στο μέτρο που δεν παρακωλύει τη λειτουργία και την χρήση των μηχανημάτων. Εδώ το " παρακωλύει " πρέπει να διαβαστεί " καθιστά ουσιαστικά απαγορευτική " ( τη λειτουργία και τη χρήση τους ). Αλλά και στην περίπτωση αυτή πρέπει να ληφθούν ιδιαίτερα μέτρα, να εφαρμοσθούν εναλλακτικές μέθοδοι προστασίας, σε σημαντικό βαθμό αποτελεσματικές. Θα πρέπει στις περιπτώσεις αυτές να χρησιμοποιούνται σαν χειριστές άτομα έμπειρα και εκπαιδευμένα σε ασφαλείς τρόπους εκτελέσεως των εργασιών και να εξασφαλίζεται μέσω των υπευθύνων επίβλεψης ότι οι ασφαλείς αυτοί τρόποι τηρούνται.

 Οι περισσότεροι κατασκευαστές έχουν ενσωματώσει τις διατάξεις προφύλαξης στον στάνταρ εξοπλισμό των μηχανών. Αυτό δεν συμβαίνει πάντοτε. Οταν συμβαίνει παρουσιάζει πλεονεκτήματα. Οι προφυλακτήρες που σχεδιάζονται και τοποθετούνται από τον κατασκευαστή συνήθως στοιχίζουν λιγότερο από εκείνους που θα κατασκευάσει και θα τοποθετήσει ο αγοραστής. Οι προφυλακτήρες του κατασκευαστή κατασκευάζονται συνήθως έτσι ώστε να μην προκαλούν εμπόδια στην λειτουργία της μηχανής και να ενισχύουν την αντοχή της.

Δ. Ασφάλεια κατά τις εργασίες συντήρησης και επισκευών

1. Είναι ζωτικής σημασίας να αποκλεισθεί οποιαδήποτε απροσδόκητη κίνηση τμημάτων του μηχανήματος ή ακόμα η δίοδος ανεπιθύμητου ηλεκτρικού ρεύματος κατά τη διάρκεια των εργασιών συντηρήσης. Συνήθως λέμε ότι ο διακόπτης παροχής ισχύος προς το μηχάνημα πρέπει να τεθεί και να κλειδωθεί στη θέση " εκτός ". Πρέπει ακόμη να αναρτηθούν πινακίδες που να ενημερώνουν για τις εργασίες που γίνονται, ώστε να μην επιχειρήσει κάποιος να ξεκλειδώσει το διακόπτη και να αποκαταστήσει τη λειτουργία του μηχανήματος. Ολα αυτά είναι απαραίτητα, όμως μπορεί να μην επαρκούν. Γιατί στο μηχάνημα μπορεί να υπάρχουν: 

- Υδραυλικά υγρά υπό πίεση.

- Συμπεπιεσμένος αέρας.

- Ενέργεια αποθηκευμένη σε ελατήρια.

- Δυναμική ενέργεια ( κάποιο κινούμενο τμήμα του μηχανήματος η του εξοπλισμού μπορεί να έχει ακινητοποιηθεί σε θέση που αντιστοιχεί σε ψηλότερη από την ελάχιστη δυναμική ενέργεια ).

- Ηλεκτρική ενέργεια αποθηκευμένη λόγω υψηλών τιμών χωρητικότητας τμήματος του εξοπλισμού.

- Αλλου είδους πηγές ενέργειας που μπορούν να προκαλέσουν απροσδόκητες κινήσεις μερών του μηχανήματος. 

Ολες αυτές οι ενεργειακές πηγές πρέπει να εξουδετερωθούν για να είναι δυνατόν να εκτελεσθούν οι εργασίες συντήρησης ασφαλώς.  Οταν το μηχάνημα έχει απομονωθεί από την πηγή ισχύος, ο κύριος διακόπτης παροχής ισχύος έχει κλειδωθεί στην θέση " εκτός " και όλες οι παραπάνω πηγές ενέργειας έχουν εξουδετερωθεί, λέμε ότι το μηχάνημα έχει τεθεί σε μηδενική μηχανική κατάσταση (Μ.Μ.Μ.) 

2. Οι εργασίες συντήρησης του εξοπλισμού, των εγκαταστάσεων και των μηχανημάτων είναι απαραίτητες για τη διατήρηση σταθερού επιπέδου συγκέντρωσης τοξικών παραγόντων στους χώρους εργασίας. Αυτό γιατί η διαδικασία επεξεργασίας επικίνδυνων υλικών, γίνεται συνήθως εν " κλειστώ " και η ποσότητα των διαροοών εξαρτάται από την κατάσταση του εξοπλισμού ( φλάντζες, βαλβίδες κ.λπ. ).   

Συμβαίνει όμως να έχουμε μια διαρροή ασυνήθιστα μεγάλων ποσοτήτων που μπορεί να οφείλεται σε ρωγμή ή άλλη βλάβη. Είναι επίσης δυνατόν για την επισκευή κάποιας βλάβης να χρειαστεί να ανοίξει εγκατάσταση που συνήθως είναι κλειστή. Στις περιπτώσεις αυτές πρέπει, εκτός από τα άλλα μέτρα ασφαλείας που θα πάρουμε, να μηδενίσουμε την εσωτερική πίεση του συστήματος πριν αρχίσουμε τις εργασίες επισκευών. 

Ε. Αλλες εργασίες πάνω σε μηχανήματα

1. Στις εργασίες αυτές περιλαμβάνονται εργασίες ρυθμίσεων, ελέγχων, αναζητήσεων, βλαβών, συντήρησης και επισκευών που δεν συνεπάγονται όμως την τοποθέτηση μέρους του σώματος στην τροχιά κάποιου κινούμενου στοιχείου της μηχανής, ώστε να είναι απαραίτητο να τεθεί το μηχάνημα σε Μ.Μ.Κ. πριν εκτελεσθούν αυτές οι εργασίες. Το σημαντικότερο γι' αυτές τις εργασίες είναι η επιλογή κατάλληλου προσωπικού και η κατάλληλη εκπαίδευσή του. Για την εκπαίδευση είναι χρήσιμη η ύπαρξη γραπτών οδηγιών εκτέλεσης των εργασιών.  

2. Κατά τη διάρκεια τέτοιων εργασιών μπορεί να χρειαστεί να μετακινηθούν προφυλακτήρες για να παρατηρηθεί η λειτουργία της μηχανής. Ο εργαζόμενος που τις εκτελεί πρέπει να ξέρει καλά τις τροχιές του υλικού και των κινούμενων τμημάτων της μηχανής και να έχει την ικανότητα να τις αποφεύγει.

3. Κατά τη διάρκεια τέτοιων εργασιών οι εργαζόμενοι μπορεί να εκτεθούν σε ιδιαίτερα επικίνδυνους τοξικούς παράγοντες. Πρέπει να είναι εκπαιδευμένοι για τους κινδύνους που διατρέχουν, για τις προφυλάξεις που πρέπει να πάρουν, για τα μέτρα προστασίας που πρέπει να χρησιμοποιήσουν και για τον τρόπο που θα τα χρησιμοποιήσουν.

 4. Για την επαναφορά του εξοπλισμού σε κανονική λειτουργία μετά από μια βλάβη η εργασία συντήρησης, είναι συχνά απαραίτητο οι κύριες ενέργειες να γίνουν με χειροκίνητες βαλβίδες η μοχλούς. Τα άτομα που κάνουν αυτούς τους χειρισμούς πρέπει να ξέρουν καλά τις συνέπειες των ενεργειών τους, τις τροχιές των κινούμενων τμημάτων της μηχανής και να βεβαιώνονται κάθε φορά πριν ενεργήσουν ότι δεν θα βρίσκονται άτομα σε επικίνδυνες θέσεις.